Naturalnym efektem wbudowania elementu murowego (np. z cegły) jest wytworzenie przestrzeni między tymi elementami, które zwane są potocznie „fugami” lub „spoinami”.
W przypadku elewacji klinkierowych słowo „spoina” jest rozumiane dwojako. W czasie murowania - jako wypełniona zaprawą murarską przestrzeń między cegłami, natomiast w czasie wykańczania elewacji - jako proces ostatecznego uformowania połączenia elementów murowych tak, by nadać im (oraz całej elewacji) estetycznego wyglądu.
Ze względu na szerokość spoiny rozróżnia się dwa rodzaje murowania:
- na tzw. cienkie spoiny (2-3mm),
- na tzw. tradycyjne spoiny.
Zgodnie z PN EN 845-1 2004 r. szerokość spoin przy tradycyjnym murowaniu elementów murowych powinna mieścić się w granicach 8-15 mm. Zadaniem spoiny (poza funkcją estetyczną jaką pełni zewnętrzna jej powierzchnia) jest połączenie elementów murowych, przeniesienie obciążeń z elementu na element oraz niwelowanie odchyłek wymiarowych elementu murowego. Podstawową zasadą estetycznego wykonania elewacji jest to, by spoiny pionowe leżały w jednej osi (różnice w szerokości spoin nie będą widoczne pod warunkiem, że będą leżały w jednej osi).
Zaprawa do spoinowania
Spoinowanie stanowi jedną z najważniejszych czynności spośród wszystkich etapów wznoszenia ściany osłonowej. Same spoiny stanowią zwykle 20-25% powierzchni elewacji (w zależności od formatu elementu murowego), a od ich jakości, kształtu i poprawnego wykonania zależy ostateczny wygląd całej elewacji. Do spoinowania zaleca się używanie gotowych mieszanek do spoinowania klinkieru, przy czym bardzo ważne jest tu przestrzeganie instrukcji dozowania wody (informacje o zapotrzebowaniu na wodę podane są zawsze na opakowaniu) tak by uzyskać właściwą konsystencję (tzw. konsystencja mokrej ziemi). Nadmiar wody niezużyty w procesie wiązania (zarówno w przypadku zaprawy do murowania, jak i spoinowania) może powodować rozpuszczanie soli wapnia zawartych w zaprawie a następnie powstawanie na elewacji solnych wykwitów.
Pewnym dodatkowym zabezpieczeniem przed tego typu zdarzeniem jest stosowanie zapraw z dodatkiem trasu (rodzaj mączki wulkanicznej, której zadaniem jest wiązanie zanieczyszczeń) natomiast nawet to zabezpieczenie nic nie zmieni jeśli do zaprawy trafi zbyt duża ilość wody.
Wykonywanie spoin
Rys. 1. podcinanie spoiny
W praktyce popularne są dwa sposoby spoinowania:
- w trakcie murowania - tzw. murowanie z jednoczesnym spoinowaniem,
- jako odrębny proces minimum 7 dni po zakończeniu prac murarskich.
W pierwszym przypadku - spoinowanie wykonuje się w jednym cyklu tą samą zaprawą, której używało się wcześniej do murowania cegieł (zaprawa do murowania i spoinowania).
W drugim przypadku, po zakończeniu prac murarskich, dokonuje się usunięcia części zaprawy murarskiej przez tzw. podcięcie na głębokość 10-15 mm, a sam proces spoinowania wykonuje się po około 7-10 dniach po związaniu i wyschnięciu zaprawy murarskiej. Do tego celu używa się zaprawę do spoinowania. Metoda ta nosi też nazwę metody renowacyjnej, gdyż dokładnie te same czynności wykonuje się w przypadku restaurowania budynków z cegły - podcinając usuwa się starą spoinę a powstałą przestrzeń uzupełnia się świeżą zaprawą.
Większą popularnością wśród wykonawców cieszy się, ze względu na mniejszą pracochłonność, metoda pierwsza.
Spoinowania cegieł/płytek z klinkieru (formowania zewnętrznej części spoiny) nie wolno wykonywać przez rozcieranie fugi na powierzchni cegły tak, jak ma to miejsce przy spoinowaniu płytek glazurowanych (łazienkowych). Powstałe w ten sposób na klinkierze zabrudzenia mogą okazać się trudne, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwe do usunięcia.
Niemal każdy Wykonawca ma swoją własną metodę na wykonanie i wykończenia zewnętrznej powierzchni spoin, jednak najpowszechniej stosowane jest spoinowanie za pomocą kielni spoinówki.
Czynność tę należy wykonywać od góry do dołu zaczynając od spoin pionowych a kończąc na spoinach poziomych. Resztki zaprawy usuwa się z elewacji za pomocą miękkiej szczotki.
Wypełnianie spoin wykonuje się w kolejności: od góry do dołu elewacji: 1/ spoiny pionowe 2/ spoiny poziome.
Bardzo ważnym elementem wpływającym na trwałość elewacji jest kształt spoiny.
Najładniejszą spoiną ukazującą i podkreślającą głębię elewacji jest spoina cofnięta, jednak pod względem technicznym najlepszym rozwiązaniem jest spoina wykonana do lica muru. (nr 1; nr 5). Spoiny wykonane w ten sposób chronią mur przed penetracją wody, nie pozwalają na powstawanie osadów, a także nie przyjmują kurzu. Kompromisem między trwałością a estetyką jest spoina wklęsła (nr 3), która ukazuje „głębię muru” a jednocześnie sprawia, że na elewacji nie zatrzymuje się woda. Stosowanie cofniętych spoin (nr 6) nie jest dobrym rozwiązaniem ze względu na powstanie półki gromadzącej wilgoć i zanieczyszczenia.
I na koniec generalna uwaga. Urządzeniem do spoinowania /jeśli nazwać to można właśnie w ten sposób, / jest tzw. spoinówka /patrz foto, 2/, ale większą rolę odgrywają tu sprawne ręce fachowca, bo — spoinowanie jest pewnego rodzaju sztuką (w 90% od tego zabiegu zależy wygląd i trwałość elewacji) - a sztuki nie da się zautomatyzować. To powinien robić człowiek, dobry fachowiec, bo od jego fachowych umiejętności zależy końcowy efekt całej elewacji /zdjęcie obok/ i jej trwałość.
