Baza wiedzy

Statystyki mówią, że kotły CO na paliwa stałe w ponad 90 proc. podłączone są do ceramicznych kominów. Te zaś dzielą się na dwa typy – tradycyjne, murowane z cegły pełnej i nowoczesne, wykonane z kształtek ceramicznych, niejednokrotnie ocieplonych wełną mineralną. Niezależnie od tego, jak je zbudujemy, ich wartość przekracza często wartość kotła, a remont – poza kosztem – jest uciążliwy w normalnie użytkowanym budynku. Jak więc dbać o komin ceramiczny, żeby posłużył nam długo?

Poradnik wykonawcy ma na celu przedstawienie zasad prawidłowego wznoszenia elementów i obiektów z cegieł klinkierowych i elewacyjnych (licowych). Przestrzeganie zaleceń i wytycznych zawartych w niniejszym poradniku, powinno być pomocne przy organizacji oraz wykonywaniu robót budowlanych. Informacje przekazane, powinny ustrzec wykonawcę i/lub inwestora przed wpływem i skutkami niepożądanych wykwitów, wysoleń, pękań, kruszenia się, różnicy w odcieniu zapraw murarskich i do fugowania.

Cegły klinkierowe pozwalają na szerokie możliwości zastosowania przy wznoszeniu ścian nośnych i licowych domów, murów, ogrodzeń oraz elementów małej architektury. Aby błędy wykonawcze, złe warunki pogodowe lub inne okoliczności nie zniweczyły całego efektu należy wszelkie prace murarskie prowadzić zgodnie z normami i sztuką budowlaną.

Cegły klinkierowe pozwalają na szerokie możliwości zastosowania przy wznoszeniu ścian nośnych i licowych domów, murów, ogrodzeń oraz elementów małej architektury. Aby błędy wykonawcze, złe warunki pogodowe lub inne okoliczności nie zniweczyły całego efektu należy wszelkie prace murarskie prowadzić zgodnie z normami i sztuką budowlan

Na ostateczny wygląd ceglanej elewacji składa się kilka elementów:

1. kolor cegieł
2. struktura lica
3. format cegieł
4. wiązanie
5. łączenie z innymi materiałami
6. rodzaj fugi
7. kolor fugi

Inwestorzy budujący domy i zagospodarowujący posesję dobrze wiedzą, że końcowy sukces zależy od poprawności rozwiązania projektowego i wykonawstwa zgodnego z projektem. W budownictwie bowiem każdy element budynku i każdy element zagospodarowania posesji powinien być odpowiednio zaprojektowany.

Projekt techniczny to rozwiązanie architektoniczno-konstrukcyjne danego elementu. To z projektu wynika, jak będzie wyglądał dany element i jak ma być wykonany. Konstrukcja elementu budowlanego jest najczęściej zamknięta obudową, konieczne jest więc jej rozwiązanie projektowe, a sama konstrukcja musi zostać sprawdzona przez nadzór inwestorski przed jej zabudową. Przy takim postępowaniu nie ma potrzeby improwizowania podczas budowy, co zwykle wiąże się z poważnymi błędami, często dyskwalifikującymi cały element.

W części I podane zostały niezbędne wiadomości dotyczące projektowania i wykonywania ogrodzeń z klinkieru. Do omówienia pozostaje jeszcze bardzo istotna przy budowie ogrodzeń część konstrukcyjna.

Zagadnienia konstrukcyjne przy budowie ogrodzeń odnoszą się przede wszystkim do słupków przybramowych, które muszą mieć odpowiednią wytrzymałość oraz do ich fundamentów, stanowiących o stateczności ogrodzenia.

Naturalnym efektem wbudowania elementu murowego (np. z cegły) jest wytworzenie przestrzeni między tymi elementami, które zwane są potocznie „fugami” lub „spoinami”.

W przypadku elewacji klinkierowych słowo „spoina” jest rozumiane dwojako. W czasie murowania - jako wypełniona zaprawą murarską przestrzeń między cegłami, natomiast w czasie wykańczania elewacji - jako proces ostatecznego uformowania połączenia elementów murowych tak, by nadać im (oraz całej elewacji) estetycznego wyglądu.

Ze względu na szerokość spoiny rozróżnia się dwa rodzaje murowania:

• na tzw. cienkie spoiny (2-3mm),
• na tzw. tradycyjne spoiny.

Niniejszy artykuł jest kontynuacją dwóch artykułów wcześniejszych omawiających zagadnienia związane z izolacyjnością cieplną ścian murowanych wykonywanych z ceramicznych elementów murowych [1], [2]. Wśród wielu czynników wpływających na izolacyjność cieplną ścian murowanych - poza wymienionymi w cytowanych artykułach - należy wymienić wielkość ceramicznych elementów murowych, rodzaje spoin i rodzaje zaprawy murarskiej.

Wielkość ceramicznych elementów murowych jest bardzo zróżnicowana. Najmniejsze elementy murowe to cegły pełne lub drążone o wymiarach 250x120x65 mm i objętości 1,95 dm³. Można także spotkać się z cegłami ceramicznymi o wymiarach 240x115x71 mm i objętości 1,96 dm³ lub 240x115x52 mm i objętości 1,435 dm³. Objętość cegły ceramicznej 1,95 dm³ przyjęto nazywać jednostką ceramiczną (czasami jednostką cegłową). Największy ceramiczny element murowy produkowany obecnie w Polsce ma wymiary 500x248x238 mm i objętość 29,5 dm³, czyli ma objętość 15 jednostek ceramicznych.

Spoiny (zarówno poziome jak i pionowe) w murach wykonywanych z ceramicznych elementów murowych mogą być całkowicie wypełnione zaprawą. Spoiny poziome - zgodnie z normą [3] - mogą być wykonywane jako zwykłe o grubości 6 ÷ 15 mm lub jako cienkie o grubości 0,5 ÷ 3 mm. Niekiedy stosuje się pasmowe układanie zaprawy przeważnie w dwóch pasmach usytuowanych w pobliżu licowych powierzchni muru. Spoiny pionowe mogą być wykonywane jako zwykłe o grubości 6 ÷ 15 mm a elementy murowe są łączone na „wpust-wypust” bez udziału zaprawy - takie połączenie oznacza się zwykle jako P+W.

Rodzaje zapraw stosowanych do wykonywania murów z ceramicznych elementów murowych są określone w normie [3]. Są to zaprawy zwykłe i lekkie stosowane w spoinach zwykłych, oraz zaprawy do cienkich spoin - w spoinach cienkich. Wykonywanie murów z cienkimi spoinami wymaga użycia ceramicznych elementów murowych o małych odchyłkach wymiarów, w szczególności wysokości tych elementów.

Ostatnio wprowadzono nowy sposób wykonywania murów z ceramicznych elementów murowych: do spoin poziomych stosuje się tworzywa na spoiwach organicznych, zapewniających uzyskanie połączenia charakterystycznego dla połączeń klejowych, a spoiny pionowe są wykonywane na „wpust-wypust”. Takie mury nie będą rozpatrywane w niniejszym artykule.

Jako parametr charakteryzujący izolacyjność cieplną muru przyjęto współczynnik przewodzenia ciepła muru oznaczony w dalszej treści symbolem λ_m.

Przy wykonywaniu konstrukcji murowych z elementów ceramicznych stosuje się dwa rodzaje zapraw: zaprawy murarskie i zaprawy tynkarskie. Zaprawy murarskie są stosowane do łączenia elementów murowych w celu uzyskania muru (łącznie ze spoinowaniem muru), czynność tę nazywamy murowaniem, natomiast zaprawy tynkarskie są stosowane do wykańczania powierzchni muru tynkiem, tę czynność nazywamy tynkowaniem.

Naturalnym, poprawnym, czy wręcz ”normalnym” wydaje się być mocowanie (osadzanie) stolarki okiennej i drzwiowej w warstwie ściany konstrukcyjnej. Przekonanie to jest dodatkowo uzasadnione faktem, że zapewnione mamy wtedy stabilne oparcie dla ramy okiennej i w zasadzie brak kłopotów montażowych.

Z taką sytuacją mamy do czynienia niemal zawsze, gdy elewację budynku wykańczamy warstwą tynku lub płytką elewacyjną oraz niekiedy w przypadku elewacji wykończonej cegłą klinkierową, gdy nie jest problemem powstająca w tym przypadku głęboka (25-35 cm) wnęka okienna.

W przypadku technologii ściany trójwarstwowej z elewacją wykończoną cegłą klinkierową przyjęło się natomiast mocować stolarkę okienną i drzwiową w warstwie termoizolacji. (Rys.2.)

Zgodnie z Art. 10 ustawy Prawo budowlane [1] wymaga się, aby wyroby wytworzone w celu zastosowania w obiekcie budowlanym w sposób trwały, miały właściwości użytkowe, umożliwiające prawidłowo zaprojektowanym i użytkowanym obiektom budowlanym spełnienie wymagań podstawowych. Jednym z takich wymagań jest oszczędność energii i odpowiednia izolacyjność cieplna przegród. Wyroby budowlane można stosować przy wykonywaniu robót budowlanych tylko wtedy, gdy zostały wprowadzone do obrotu zgodnie z ustawą o wyrobach budowlanych [2].

Zużycie energii potrzebnej do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem powinno być utrzymane na racjonalnie niskim poziomie. Ustalono maksymalne roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną potrzebną do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, chłodzenia i oświetlenia wbudowanego

Produkcja ceramiki niezależnie czy pod tym pojęciem kryje się zwykła cegła czy bardziej zaawansowany w kształcie i budowie pustak ceramiczny lub cegła klinkierowa jest procesem bardzo złożonym. Mało tego - na końcu tego procesu oczekujemy konkretnego produktu o z góry założonych parametrach, kształcie i gabarytach.

Jeśli zastanowić się również nad tym, że każdego dnia glina używana do produkcji ceramiki jest kopana z innego miejsca (z innego poziomu), w różnych często skrajnie różnych warunkach atmosferycznych (słońce/deszcz) i okresowo różnych temperaturach (lato/zima) to czy w ogóle możliwe jest wyprodukowanie produktu o tych samych parametrach, wymiarach i kolorze?

Projektowanie konstrukcji murowych, w tym wykonywanych z ceramicznych elementów murowych, jest przedmiotem normy PN-B-03002:2007 Konstrukcje murowe. Projektowanie i obliczanie. Norma ta, oznaczana dalej jako PN 07, stanowi nowelizację PN-B-03002:1999 dotyczącej projektowania konstrukcji murowych niezbrojnych oraz PN-B-03340 dotyczącej projektowania konstrukcji murowych zbrojonych, oznaczanych dalej jako PN 99 i PN 99z.

Wygląd klinkieru nie zmienił się zbytnio na przestrzeni wieków, jednak metody jego wytwarzania są zdecydowanie inne. Zapraszamy na wędrówkę przez wieki, lub jak kto woli - wirtualny spacer po fabryce klinkieru.

Na polskim rynku, powszechnie i niezależnie od rodzaju nawierzchni brukowej (beton, granit, klinkier) stosuje się w większości przypadków jeden rodzaj podbudowy: podbudowa z kruszyw z podsypką piaskowo cementową. Przyzwyczajenie to pozostało (przypuszczenie autora) z lat „wesołej twórczości” kiedy to nie było dostępnych innych materiałów a i z dostępnością wymienionych wyżej bywało różnie.

Absorpcja wody przez ceramiczne wyroby budowlane to kluczowy parametr wpływający na ich trwałość i właściwości użytkowe. W artykule omówiono różne poziomy absorpcji w zależności od rodzaju i gęstości materiału, a także ich znaczenie dla konstrukcji budowlanych.

Historia cegły ceramicznej jest długa.... Najwcześniej zalety cegieł odkryli i wykorzystywali mieszkańcy starożytnej Mezopotamii, Egiptu i Babilonu. Stosowały je również cywilizacje Dalekiego Wschodu - „budowniczowie” hinduscy i chińscy. Pierwsze cegły, które pojawiły się na przełomie V i VI tysiąclecia przed naszą erą, nie były wypalane a jedynie suszone na słońcu. Początkowo wyrabiano cegły z samej gliny lub gliny z dodatkiem piasku. Z czasem zaczęto dodawać do niej trawę i liście by ograniczyć pękanie materiału w czasie suszenia. Znacznie większą trwałość cegieł zyskano dzięki procesowi ich wypału. Miało to miejsce w połowie III tysiąclecia p.n.e. w Mezopotamii. Ogromny wpływ na popularyzację tego materiału i sztuki jego produkcji mieli Rzymianie. To właśnie oni „rozwijając” sztukę prowadzenia wojen i prowadząc krwawą politykę podbojów zupełnie nieświadomie podarowali wszystkim podbitym przez siebie krajom jedną dobrą rzecz – cegłę. Rzymianie jako pierwsi rozwinęli też konstrukcje na bazie łuku. Dało to możliwość konstruowania nowego rodzaju przekryć otworów okiennych i drzwiowych. Przestrzennym rozwinięciem zastosowania łuków były różnego rodzaju sklepienia, z czasem powszechnie stosowane we wszelkiego rodzaju budynkach publicznych. Przykłady rzymskiego budownictwa z cegły z tamtego okresu, a zwłaszcza sklepienia i łuki, możemy podziwiać do dziś.

Cegła to również podstawowy materiał budowlany Europy średniowiecznej – idealny budulec na miejskie mury obronne, fosy, zamki i obiekty sakralne.

Od XII wieku centrami budownictwa ceglanego stały się Francja i Niemcy. Począwszy od architektury romańskiej, poprzez Gotyk aż do Renesansu – cegła ze względu na swą wytrzymałość, trwałość i wszechstronne zastosowanie zawsze była bardzo cenionym i pożądanym materiałem konstrukcyjnym.

Pomimo tego, że maszynową produkcję cegieł rozpoczęli Anglicy, to epokowy przełom w produkcji cegieł został dokonany w Niemczech. Zastosowanie prasy ceglarskiej berlińskiego fabrykanta Schlickeysena w roku 1854 i prusko-austriackie zgłoszenie patentowe na piec kręgowy do wypału ceramiki budowlanej, skonstruowany przez Friedricha Hoffmanna w roku 1858, były prawdziwymi „krokami milowymi” umożliwiającymi przemysłową produkcję cegieł.

Bruk klinkierowy to potoczna nazwa wyrobu, co do którego wymagania określa, wprowadzona w 2006 r. Norma Europejska PN EN 1344, a który formalnie nosi nazwę „ceramiczna cegła drogowa”. Stosowane do tego czasu „normy branżowe” zostały na rzecz ww. Normy wycofane z użycia i obecnie ta pozostaje jedyną obowiązującą na terenie całej Unii Europejskiej. [art. pochodzi z 2012r. - przyp. red.]

Z punktu widzenia zywkłego użytkownika domu czy mieszkania, elementem podstawowej oceny jest tw. "komfort użytkowy", czyli tania ekonomicznie możliwość utrzymania na odpowiednim poziomie temperatury i wilgotności względnej powietrza we wnętrzu, przy równoczesnym spełnieniu kryteriów estetycznych i to zarówno dla płaszczyzny zewnętrznej, jak i wewnętrznej ściany osłonowej.

W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się przegrodom zewnętrznym. Podstawowym parametrem oceny termoizolacyjności przegórd budynku stał się, przez medialne nagłośnienie, tzw. współczynnik przenikania ciepła przez przegrodę zewnętrzną (kiedyś oznakowany jako "k", a współcześnie "U").

Artykuł niniejszy ma na celu przedstawienie technologii podbijania ścian fundamentowych metodami tradycyjnymi oraz wskazania sytuacji, w których tego typu prace są wykonywane. Podbijanie fundamentów na dużych głębokościach należy do jednych z trudniejszych do wykonania prac remontowych. Na taki stan wpływa nie tyle sama, dość prosta, technologia wykonania, co raczej ich uciążliwość i pracochłonność. Roboty wykonywane są odcinkowo, a przesunięcie frontu robót możliwe dopiero po całkowitym zakończeniu prac na danym punkcie (odcinku). Większość prac wykonywana jest ręcznie, a z racji warunków, w jakich roboty są prowadzone dość częśto wymagane jest wykorzystanie specjalistycznych ekip. Przykładowo przy podbiciach na dużych głębokościach z koniecznością szalowania, prace prowadzą robotnicy z doświadczeniem w górnictwie.

Począwszy od lat sześćdziesiątych do wykonywania ścian murowanych w Polsce zaczęto wprowadzać nowe wyroby ceramiczne, które były dostosowywane do stale rosnących wymagań związanych przede wszystkim z izolacyjnością cieplną ścian, nośnością ścian na ściskanie, izolacyjnością akustyczną, wydajnością i ergonomią prac murarskich itp. Nieco na uboczu pozostawiono zagadnienia związane z trwałością konstrukcji murowych oraz z zapewnieniem właściwego mikroklimatu wewnątrz pomieszczeń.

W niniejszym artykule zostaną omówione wybrane zagadnienia związane z powyższą problematyką: zdolności ścian wykonywanych z wyrobów ceramicznych do akumulowania ciepła oraz stateczność cieplną tych ścian, oddziaływanie wilgoci na ceramiczne wyroby ścienne (źródła wilgoci, efekty oddziaływania na wyroby i skutki tego oddziaływania na ściany).

Niezwykłe właściwości fizykochemiczne klinkieru wynikają zarówno z surowca, z którego jest on wytwarzany, jak i z technologii produkcji (wypalanie w temperaturze ponad 1000ºC). Jednak ogromna wytrzymałość samej cegły klinkierowej to jedno zagadnienie, a wytrzymałość konstrukcji murowej z klinkieru to sprawa zupełnie inna.