Baza wiedzy

Poprawnie wykonana elewacja z klinkieru nie wymaga praktycznie żadnych zabiegów zabezpieczających, w tym impregnacji. Musimy jednak wcześniej zadbać o rzetelne wykonawstwo, aby na wiele lat zachować estetyczny wygląd ceglanego muru. Niezbędna w tym celu jest więc ochrona przed wykwitami!

Do najstarszych materiałów budowlanych, oprócz drewna i kamieni naturalnych, i to już od początków cywilizacji ludzkiej, należy zaliczyć glinę.

Glina stała się już w czasach neolitu podstawowym materiałem budowlanym, służącym do wylepiania szałasów mieszkalnych, głównie w części naziemnej. Po zarobieniu wodą stawała się plastyczna, łatwo urabialna i prosta w użyciu. Od przełomu wieków XI i XII na ziemiach polskich wały piastowskich grodów i podgrodzi, budowano z drewna z dodatkiem kamieni, a przede wszystkim z gliny, którą dla ochrony przed ogniem wylepiano ich lico zewnętrzne. Były to początki tzw. budownictwa glinobitego. Nie była to jeszcze wypalana ceramika budowlana, ale doceniano już wtedy zalety plastycznej w obróbce gliny do szerokiego zastosowania w budownictwie mieszkalnym i obronnym. Jednak w czasie wysychania glina kurczyła się i pękała. Zaczęto więc formować z niej kształtki - surówki, będące prototypem współczesnych cegieł. Z kształtek tych, łączonych rzadkim iłem wznoszono ściany nawet o dużych powierzchniach.

Cegła ceramiczna to podstawowy materiał budowlany średniowiecznej Europy, idealny budulec na miejskie mury obronne, fosy, zamki i obiekty sakralne. Od XII wieku centrami budownictwa ceglanego stały się Francja i Niemcy. Począwszy od architektury romańskiej poprzez gotyk aż do epoki renesansu cegła ze względu na swą wytrzymałość, trwałość i wszechstronne zastosowanie zawsze była cenionym i pożądanym materiałem konstrukcyjnym.

W Polsce cegła palona weszła w użycie na szerszą skalę w XIII wieku. Początkowo w okresie romańskim, a szczególnie w czasie rozkwitu architektury gotyckiej odgrywała dominującą rolę, stała się podstawowym materiałem budowlanym, wykonywano z niej również elementy dekoracyjne. W połowie XIV wieku pojawia się powszechnie stosowane, dekoracyjne zróżnicowanie kolorystyczne wątku, wykorzystujące różnice wypalenia cegły i polegające na zestawieniu spieczonej, ciemnobrązowej „zendrówki” z normalnie wypaloną, czerwoną „wiśniówką”. Zendrówki używano jako sięgaczy do zapewnienia im lepszej przyczepności na zeszklonej powierzchni, widocznej w licu muru w formie samych główek, a normalna cegła była układana jako wozówki. W ten sposób nadawano elewacjom budowli dekoracyjny układ lśniących główek lub wzory układane w formie rombów, szachownicy, poziomych pasów lub krzyży. Wybitnie dekoracyjny charakter uzyskiwano przez glazurowanie powierzchni wyrobów ceramicznych. Cegłę taką lub bardzo często dachówkę nazywano „polewaną", obecnie „glazurowaną". Używano glazury czarnej, żółtej, zielonej lub bezbarwnej, którą pokrywano przed wypaleniem boki cegieł, a szczególnie różnorodne kształtki.

Początkowo budownictwo ceglane na ziemiach Polski było importem z różnych terenów. Umiejętności wytwarzania cegieł i murowania budowli przenosiły wędrujące strzechy cegielników - może z Niderlandów i Danii, a na pewno z Brandenburgii, Saksonii i z północnych Włoch. Jednakże biorąc najogólniej - kolebkę naszego budownictwa ceglanego stanowiły północne Włochy. W jednych przypadkach - jak np. w Sandomierzu - mógł to być import bezpośredni, w innych natomiast formy włoskiego budownictwa ceglanego docierały do nas z Zachodu, poprzez różne kraje w postaci już zmodyfikowanej. Duży udział należy przypisać również rodzimym cegielnikom, którzy szybko przyswajali sobie sposoby i metody wytwarzania oraz wypalania kształtek ceglanych.

Materiały ceramiczne mogą być stosowane w konstrukcjach murowych we wszystkich klasach środowiska, w tym także w środowisku wilgotnym, z występującym mrozem. Oznacza to, że z ceramiki można wykonywać budynki mieszkalne, administracyjno-biurowe, handlowo-usługowe, przemysłowe i rolnicze. Z ceramiki mogą być wykonywane wszystkie podstawowe elementy budynku: od fundamentu aż po dach.

Statystyki mówią, że kotły CO na paliwa stałe w ponad 90 proc. podłączone są do ceramicznych kominów. Te zaś dzielą się na dwa typy – tradycyjne, murowane z cegły pełnej i nowoczesne, wykonane z kształtek ceramicznych, niejednokrotnie ocieplonych wełną mineralną. Niezależnie od tego, jak je zbudujemy, ich wartość przekracza często wartość kotła, a remont – poza kosztem – jest uciążliwy w normalnie użytkowanym budynku. Jak więc dbać o komin ceramiczny, żeby posłużył nam długo?

Poradnik wykonawcy ma na celu przedstawienie zasad prawidłowego wznoszenia elementów i obiektów z cegieł klinkierowych i elewacyjnych (licowych). Przestrzeganie zaleceń i wytycznych zawartych w niniejszym poradniku, powinno być pomocne przy organizacji oraz wykonywaniu robót budowlanych. Informacje przekazane, powinny ustrzec wykonawcę i/lub inwestora przed wpływem i skutkami niepożądanych wykwitów, wysoleń, pękań, kruszenia się, różnicy w odcieniu zapraw murarskich i do fugowania.

Cegły klinkierowe pozwalają na szerokie możliwości zastosowania przy wznoszeniu ścian nośnych i licowych domów, murów, ogrodzeń oraz elementów małej architektury. Aby błędy wykonawcze, złe warunki pogodowe lub inne okoliczności nie zniweczyły całego efektu należy wszelkie prace murarskie prowadzić zgodnie z normami i sztuką budowlaną.

Na ostateczny wygląd ceglanej elewacji składa się kilka elementów:

1. kolor cegieł
2. struktura lica
3. format cegieł
4. wiązanie
5. łączenie z innymi materiałami
6. rodzaj fugi
7. kolor fugi

Inwestorzy budujący domy i zagospodarowujący posesję dobrze wiedzą, że końcowy sukces zależy od poprawności rozwiązania projektowego i wykonawstwa zgodnego z projektem. W budownictwie bowiem każdy element budynku i każdy element zagospodarowania posesji powinien być odpowiednio zaprojektowany.

Projekt techniczny to rozwiązanie architektoniczno-konstrukcyjne danego elementu. To z projektu wynika, jak będzie wyglądał dany element i jak ma być wykonany. Konstrukcja elementu budowlanego jest najczęściej zamknięta obudową, konieczne jest więc jej rozwiązanie projektowe, a sama konstrukcja musi zostać sprawdzona przez nadzór inwestorski przed jej zabudową. Przy takim postępowaniu nie ma potrzeby improwizowania podczas budowy, co zwykle wiąże się z poważnymi błędami, często dyskwalifikującymi cały element.

Naturalnym efektem wbudowania elementu murowego (np. z cegły) jest wytworzenie przestrzeni między tymi elementami, które zwane są potocznie „fugami” lub „spoinami”.

W przypadku elewacji klinkierowych słowo „spoina” jest rozumiane dwojako. W czasie murowania - jako wypełniona zaprawą murarską przestrzeń między cegłami, natomiast w czasie wykańczania elewacji - jako proces ostatecznego uformowania połączenia elementów murowych tak, by nadać im (oraz całej elewacji) estetycznego wyglądu.

Ze względu na szerokość spoiny rozróżnia się dwa rodzaje murowania:

• na tzw. cienkie spoiny (2-3mm),
• na tzw. tradycyjne spoiny.

Zgodnie z Art. 10 ustawy Prawo budowlane [1] wymaga się, aby wyroby wytworzone w celu zastosowania w obiekcie budowlanym w sposób trwały, miały właściwości użytkowe, umożliwiające prawidłowo zaprojektowanym i użytkowanym obiektom budowlanym spełnienie wymagań podstawowych. Jednym z takich wymagań jest oszczędność energii i odpowiednia izolacyjność cieplna przegród. Wyroby budowlane można stosować przy wykonywaniu robót budowlanych tylko wtedy, gdy zostały wprowadzone do obrotu zgodnie z ustawą o wyrobach budowlanych [2].

Zużycie energii potrzebnej do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem powinno być utrzymane na racjonalnie niskim poziomie. Ustalono maksymalne roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną potrzebną do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, chłodzenia i oświetlenia wbudowanego

Produkcja ceramiki niezależnie czy pod tym pojęciem kryje się zwykła cegła czy bardziej zaawansowany w kształcie i budowie pustak ceramiczny lub cegła klinkierowa jest procesem bardzo złożonym. Mało tego - na końcu tego procesu oczekujemy konkretnego produktu o z góry założonych parametrach, kształcie i gabarytach.

Jeśli zastanowić się również nad tym, że każdego dnia glina używana do produkcji ceramiki jest kopana z innego miejsca (z innego poziomu), w różnych często skrajnie różnych warunkach atmosferycznych (słońce/deszcz) i okresowo różnych temperaturach (lato/zima) to czy w ogóle możliwe jest wyprodukowanie produktu o tych samych parametrach, wymiarach i kolorze?

Projektowanie konstrukcji murowych, w tym wykonywanych z ceramicznych elementów murowych, jest przedmiotem normy PN-B-03002:2007 Konstrukcje murowe. Projektowanie i obliczanie. Norma ta, oznaczana dalej jako PN 07, stanowi nowelizację PN-B-03002:1999 dotyczącej projektowania konstrukcji murowych niezbrojnych oraz PN-B-03340 dotyczącej projektowania konstrukcji murowych zbrojonych, oznaczanych dalej jako PN 99 i PN 99z.

Wygląd klinkieru nie zmienił się zbytnio na przestrzeni wieków, jednak metody jego wytwarzania są zdecydowanie inne. Zapraszamy na wędrówkę przez wieki, lub jak kto woli - wirtualny spacer po fabryce klinkieru.

Historia cegły ceramicznej jest długa.... Najwcześniej zalety cegieł odkryli i wykorzystywali mieszkańcy starożytnej Mezopotamii, Egiptu i Babilonu. Stosowały je również cywilizacje Dalekiego Wschodu - „budowniczowie” hinduscy i chińscy. Pierwsze cegły, które pojawiły się na przełomie V i VI tysiąclecia przed naszą erą, nie były wypalane a jedynie suszone na słońcu. Początkowo wyrabiano cegły z samej gliny lub gliny z dodatkiem piasku. Z czasem zaczęto dodawać do niej trawę i liście by ograniczyć pękanie materiału w czasie suszenia. Znacznie większą trwałość cegieł zyskano dzięki procesowi ich wypału. Miało to miejsce w połowie III tysiąclecia p.n.e. w Mezopotamii. Ogromny wpływ na popularyzację tego materiału i sztuki jego produkcji mieli Rzymianie. To właśnie oni „rozwijając” sztukę prowadzenia wojen i prowadząc krwawą politykę podbojów zupełnie nieświadomie podarowali wszystkim podbitym przez siebie krajom jedną dobrą rzecz – cegłę. Rzymianie jako pierwsi rozwinęli też konstrukcje na bazie łuku. Dało to możliwość konstruowania nowego rodzaju przekryć otworów okiennych i drzwiowych. Przestrzennym rozwinięciem zastosowania łuków były różnego rodzaju sklepienia, z czasem powszechnie stosowane we wszelkiego rodzaju budynkach publicznych. Przykłady rzymskiego budownictwa z cegły z tamtego okresu, a zwłaszcza sklepienia i łuki, możemy podziwiać do dziś.

Cegła to również podstawowy materiał budowlany Europy średniowiecznej – idealny budulec na miejskie mury obronne, fosy, zamki i obiekty sakralne.

Od XII wieku centrami budownictwa ceglanego stały się Francja i Niemcy. Począwszy od architektury romańskiej, poprzez Gotyk aż do Renesansu – cegła ze względu na swą wytrzymałość, trwałość i wszechstronne zastosowanie zawsze była bardzo cenionym i pożądanym materiałem konstrukcyjnym.

Pomimo tego, że maszynową produkcję cegieł rozpoczęli Anglicy, to epokowy przełom w produkcji cegieł został dokonany w Niemczech. Zastosowanie prasy ceglarskiej berlińskiego fabrykanta Schlickeysena w roku 1854 i prusko-austriackie zgłoszenie patentowe na piec kręgowy do wypału ceramiki budowlanej, skonstruowany przez Friedricha Hoffmanna w roku 1858, były prawdziwymi „krokami milowymi” umożliwiającymi przemysłową produkcję cegieł.

Artykuł niniejszy ma na celu przedstawienie technologii podbijania ścian fundamentowych metodami tradycyjnymi oraz wskazania sytuacji, w których tego typu prace są wykonywane. Podbijanie fundamentów na dużych głębokościach należy do jednych z trudniejszych do wykonania prac remontowych. Na taki stan wpływa nie tyle sama, dość prosta, technologia wykonania, co raczej ich uciążliwość i pracochłonność. Roboty wykonywane są odcinkowo, a przesunięcie frontu robót możliwe dopiero po całkowitym zakończeniu prac na danym punkcie (odcinku). Większość prac wykonywana jest ręcznie, a z racji warunków, w jakich roboty są prowadzone dość częśto wymagane jest wykorzystanie specjalistycznych ekip. Przykładowo przy podbiciach na dużych głębokościach z koniecznością szalowania, prace prowadzą robotnicy z doświadczeniem w górnictwie.

Począwszy od lat sześćdziesiątych do wykonywania ścian murowanych w Polsce zaczęto wprowadzać nowe wyroby ceramiczne, które były dostosowywane do stale rosnących wymagań związanych przede wszystkim z izolacyjnością cieplną ścian, nośnością ścian na ściskanie, izolacyjnością akustyczną, wydajnością i ergonomią prac murarskich itp. Nieco na uboczu pozostawiono zagadnienia związane z trwałością konstrukcji murowych oraz z zapewnieniem właściwego mikroklimatu wewnątrz pomieszczeń.

W niniejszym artykule zostaną omówione wybrane zagadnienia związane z powyższą problematyką: zdolności ścian wykonywanych z wyrobów ceramicznych do akumulowania ciepła oraz stateczność cieplną tych ścian, oddziaływanie wilgoci na ceramiczne wyroby ścienne (źródła wilgoci, efekty oddziaływania na wyroby i skutki tego oddziaływania na ściany).

Niezwykłe właściwości fizykochemiczne klinkieru wynikają zarówno z surowca, z którego jest on wytwarzany, jak i z technologii produkcji (wypalanie w temperaturze ponad 1000ºC). Jednak ogromna wytrzymałość samej cegły klinkierowej to jedno zagadnienie, a wytrzymałość konstrukcji murowej z klinkieru to sprawa zupełnie inna.

Od kilku lat zauważa się wzrost zainteresowania tzw. cegłami ręcznie formowanymi. Wynika to zarówno z faktu, że ich ceny stały się porównywalne z dostępnymi na rynku polskim rodzimymi cegłami maszynowymi, ale i też dlatego, że powstające z nich konstrukcje są „ciepłe" w odbiorze a w niektórych przypadkach obiekty z nich wykonane wyglądają „jak wyjęte z bajki”.

I znów nadchodzi wiosna, a z nią to na co wielu z nas czeka – dłuższe i cieplejsze dni, zapach pierwszych kwiatów. Niestety, także nieco mniej oczekiwane zjawiska, takie jak wykwity, wraz z którymi dla części z nas czar wiosny jakby „pryska”.

Mur to konstrukcja wykonana z elementów murowych, łączonych ręcznie z użyciem zapraw budowlanych. Elementy murowe mogą być ceramiczne, wapienno-piaskowe, ze zwykłego betonu, z lekkich betonów kruszywowych, z betonu komórkowego i z naturalnych kamieni. Z kolei obiekt, w którym ściany konstrukcyjne wykonane są z murów, nazywamy budynkiem murowanym.

Ściany to elementy konstrukcyjne przenoszące obciążenia (przede wszystkim pionowe) i oddzielające pomieszczenia między sobą lub od środowiska zewnętrznego. W zależności od usytuowania ścian w budynku, wyróżnia się ściany zewnętrzne i wewnętrzne. Ściany zewnętrzne – ze względu na funkcje statyczne – mogą być ścianami nośnymi lub osłonowymi.

Ściany nośne przenoszą obciążenia pochodzące z dachu, ze stropów i balkonów na fundamenty. Ściany zewnętrzne dodatkowo przenoszą obciążenia poziome od parcia i ssania wiatru. Natomiast ściany osłonowe nie są obciążone stropami. Wśród ścian wewnętrznych wyróżnia się ściany nośne i działowe. Osobny rodzaj stanowią ściany kominowe. W dalszej części niniejszego artykułu zostaną omówione ściany wykonane z ceramicznych elementów murowych.

Ceramika towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Najstarsze jej zastosowania należące do prehistorii to wyroby użytkowe i dekoracyjne, uformowane i wykorzystywane dla celów codziennego użytku (ceramika naczyniowa), jak również przedmioty ukształtowane w sposób artystyczny, przeznaczone do celów zdobniczych, kultowych i obrzędowych.

Ceramika budowlana pozwala na wykonanie prawie całego budynku z wyrobów ceramicznych. Dzięki nim w pomieszczeniach budynków można zapewnić idealne warunki zdrowego mikroklimatu. Świadczyć o tym mogą badania przeprowadzone na zwierzętach, które mając do wyboru pomieszczenia wykonane w różnych rozwiązaniach materiałowych, instynktownie wybierały pomieszczenia wykonane z ceramiki.